Σάββατο 20 Δεκεμβρίου 2008

Ο παπα-Γιάννης


Αυτή είναι μια συνέντευξη που είχα πάρει το καλοκαίρι από τον φοβερό παπά ακτιβιστή των Οινοφύτων. Η μικρή βερσιόν της δημοσιεύτηκε σε ένα γυναικείο περιοδικό - πριν σκάσει η ιστορία με το Βατοπαίδι, πριν δικαιωθεί κατά κάποιο τρόπο ο Ασωπός. Και πριν χάσω τη μαμά μου... Είναι μεγάλη αλλά νομίζω ότι αξίζει τον κόπο.

Ο παράδεισος μπορεί να περιμένει;

Στα Οινόφυτα όπου η περιβαλλοντική καταστροφή μετράει σχεδόν 40 χρόνια, ένας ξεχωριστός ιερέας ορθώνει το ανάστημά του στο σύστημα. Και όσοι πιστοί ας προσέλθουν.

Πέμπτη πρωί, με το θερμόμετρο να αγγίζει το 30. Είναι δυο μέρες τώρα που το σκέφτομαι να οδηγήσω μέχρι τα Οινόφυτα. Δεν τα πάω καλά με την εθνική οδό, όμως το κίνητρο είναι σοβαρό. Θα συναντήσω έναν άνθρωπο μοναδικό: Τον ιερέα Γιάννη Οικονομίδη. Τον παπα-Γιάννη, τον ακτιβιστή του Ασωπού.
Τον είχα γνωρίσει δυο καλοκαίρια πριν σε ένα αγχωτικό ρεπορτάζ, με μια βιαστική κάμερα που την εκνεύριζε ο ήλιος, με πολύ ιδρώτα και αρκετές δυσάρεστες εκπλήξεις. Μου είχαν πει: «Θα έρθεις στο σπίτι του Παπαγιάννη». Με είχε υποδεχτεί με πολιτικά ρούχα και για το πρώτο μισάωρο τον αποκαλούσα «κύριο Παπαγιάννη»… Ώσπου κατάλαβα ότι ο άνθρωπος που μου μιλούσε τόσο ανοιχτά ήταν ένας παπάς, αλλά όχι «της διπλανής πόρτας».
Μέχρι τότε τα Οινόφυτα ήταν για μένα απλώς μια βιομηχανική ζώνη κοντά στην Εθνική. Γνώριζα για την περιβαλλοντική καταστροφή στην περιοχή αλλά δεν είχα δει ακόμα τα κατακόκκινα από τα απόβλητα νερά του Ασωπού. Είχα διαβάσει για τo επισκευαστικό κέντρο αεροσκαφών της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας στο Σχηματάρι αλλά δεν μπορούσα να αντιληφθώ τι ακριβώς σημαίνει αυτό για τον ήδη επιβαρυμένο υδροφόρο ορίζοντα…
Η περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής μετράει σχεδόν 40 χρόνια, από την εποχή που με το γράμμα του νόμου ο Ασωπός χαρακτηρίστηκε «αγωγός παροχέτευσης επεξεργασμένων λυμάτων εργοστασίων». Σήμερα, 200 επιχειρήσεις εξακολουθούν να απορρίπτουν τα λύματά τους στο ποτάμι σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα χωρίς καμιά επεξεργασία. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η ζημιά που έχει υποστεί το οικοσύστημα του Ασωπού -που στο σημείο που ενώνεται με τη λιμνοθάλασσα του Ωρωπού, σχηματίζει ένα από τα πλέον αξιόλογα υγροτοπικά συστήματα της χώρας- θεωρείται μη αναστρέψιμη. Ο υδροφόρος ορίζοντας της Βοιωτίας και της Αττικής έχει μολυνθεί ανεπανόρθωτα εξαιτίας της πρακτικής αυτής, το ίδιο και ο νότιος Ευβοϊκός, η θάλασσα του Ωρωπού, του Χαλκουτσίου. Στο νερό της βρύσης έχουν ανιχνευθεί υψηλά ποσοστά εξασθενούς χρωμίου (ουσία που διατηρεί τη μεταλλαξιογόνο, καρκινογόνο δράση της ακόμα και σε απειροελάχιστες ποσότητες και δεν πρέπει να καταναλώνεται από τον άνθρωπο) - κοινώς δεν πίνεται.
Πάνε πάνω από δέκα χρόνια που ο παπα-Γιάννης και μια ομάδα επιστημόνων, χημικοί, βιολόγοι και νομικοί από την ευρύτερη περιοχή αγωνίζονται ώστε να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση. Εκδίδουν φυλλάδια, κάνουν μετρήσεις, ενημερώνουν το κοινό, καταγγέλλουν, προσφεύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Προσπαθώ να τον δω μέσα από τα μάτια των «πιστών» του, όλων εκείνων που κάθε Κυριακή συρρέουν στον Άγιο Σπυρίδωνα – ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Με αλλεπάλληλες διακοπές από παιδικές απαιτήσεις (ο παπα-Γιάννης και η γυναίκα του Χρύσα έχουν τρία αγόρια, τον Γιώργο, τον Δημήτρη και τον Στέφανο) τον ρωτάω αν ο απώτερος στόχος του όταν αποφάσισε να γίνει παπάς ήταν να σώσει τον κόσμο… «Γιατί αποφάσισα να γίνω παπάς δεν ξέρω» μου εξομολογείται με το που πατάω το rec. «Πάντως το αποφάσισα στο γυμνάσιο. Μετράει το ότι είμαι πρωτότοκος - συνήθως όλα τα ανθρωπιστικά επαγγέλματα τα επιλέγουν οι πρωτότοκοι, επειδή θέλουν να αποδείξουν στους γονείς τους ότι είναι καλά παιδιά. Μια καλή ψυχανάλυση ίσως να βοηθούσε!»

Παρόλα αυτά πριν δούλευες σε ένα εργοστάσιο.

Για ενάμιση χρόνο δούλεψα σε μια βιομηχανία. Ήταν η μεταβατική περίοδος διότι έπρεπε οπωσδήποτε να συμφωνήσει η γυναίκα μου σε αυτή μου την επιλογή. Τελικά πήρα το οκ όταν ήμασταν ήδη 1,5 χρόνο παντρεμένοι. Ο Γιώργος είχε ήδη ξεπεταχτεί…

Δεν μετάνιωσες; Ή μάλλον αυτό που τελικά είδες όταν έγινες ιερέας ήταν αυτό που περίμενες;

Όχι, ήταν πολύ απογοητευτικό. Η τελευταία γεύση είναι πικρή. Σε καμία περίπτωση δεν είναι αυτό που φανταζόμουν.

Γιατί; Έχει να κάνει με την περιοχή εδώ;

Έχει να κάνει με αυτό που φανταζόμουν, τις προσδοκίες μου. Είναι όπως οι ανθρώπινες σχέσεις – όταν είσαι ερωτευμένος τα βλέπεις όλα τέλεια και έχεις υψηλές προσδοκίες και μετά με την τριβή όλα γκρεμίζονται…

Τι περίμενες ακριβώς;

Κατ’ αρχήν περίμενα ότι η εκκλησία θα διαφέρει από τον κόσμο. Όμως δεν διαφέρει καθόλου.

Σε θεσμικό επίπεδο δηλαδή σε απογοήτευσε;

Ναι βέβαια. Όταν διαπίστωσα ότι ένας εκκλησιαστικός προϊστάμενος είναι ακριβώς όπως ένα αφεντικό σε μια βιομηχανία ή όπως ο διοικητής στο στρατό, για μένα όλα αυτά έρχονταν σε μια τεράστια αντίθεση με όσα είχα διαβάσει και είχα φτιάξει στο μυαλό μου για την εκκλησία.

Από κει και πέρα σε σχέση με τους «πιστούς», το ποίμνιο, υπήρχε απογοήτευση;

Η πρώτη μεγάλη απογοήτευση ήρθε όταν συνειδητοποίησα ότι αυτά που φαντάζομαι εγώ και θέλω να κάνω, δεν έχουν καμία σχέση με αυτά που χρειάζεται και θέλει ο κόσμος. Είτε είναι εντός είτε εκτός εκκλησίας. Τελικά θα έλεγα ότι σήμερα δεν με ενδιαφέρει τι πιστεύει ο άλλος, δεν με αφορά, έχω σχέσεις ισοδύναμες και με «πιστούς» και με «άπιστους».

Πως αντιμετωπίζεις τον κόσμο οπότε; Ακούγεται κάπως οξύμωρο. Σαν να χάνεις εσύ την πίστη σου.

Η εκκλησία την Κυριακή έχει ένα συγκεκριμένο κοινό. Το μεγαλύτερο ποσοστό του δεν κατανοεί αυτά που γίνονται εκεί και αντίστοιχα η ίδια η εκκλησία έχει εγκαταλείψει την προσπάθεια να περάσει στον κόσμο το μήνυμά της. Απλά λειτουργεί ως μια καλοστημένη επιχείρηση είσπραξης και εκμετάλλευσης της ανθρώπινης αδυναμίας που θέλει μια αυθεντία από πάνω και σου λέει τι να κάνεις σε κάθε λεπτομέρεια της ζωής σου. Υπάρχουν βέβαια και οι διαφορετικές φωνές, υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση στους θεολογικούς κύκλους για την αλλαγή της νοοτροπίας αλλά αυτό είναι κάτι που προχωράει με πολύ αργούς ρυθμούς.

Η οικολογική σου δράση ήρθε μέσα από την εκκλησία; Πώς συνδυάζεται;

Οπωσδήποτε συνδυάζεται. Δηλαδή θεολογικά ερείσματα υπάρχουν – είναι πνευματικό το θέμα, το πώς αντιμετωπίζεις τη φύση, το περιβάλλον, τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε. Αυτό είναι ένα κίνητρο που είναι μόνο για μένα όμως, δεν το βγάζω πιο έξω. Αυτό που υπερέχει όλων είναι ότι πρέπει να επιβιώσω κι εγώ και η οικογένειά μου. Ο “καλός” εγωισμός που χρειάζεσαι για να επιβιώσεις. Τον εαυτό μου σκέφτομαι.

Παρόλα αυτά συνεχίζεις να μένεις εδώ και να πολεμάς.

Νομίζω ότι δεν μπορείς να ξεφύγεις. Έχω αυτή την αίσθηση – μ’ έχει πείσει ο Καβάφης: “Η πόλις θα σε ακολουθεί”. Ο πλανήτης είναι τόσο μικρός πλέον που είναι πολύ ουτοπικό να πιστεύει κάποιος ότι μπορεί να βρει τον παράδεισο σήμερα κάπου μακριά από τη βρώμα…

Τι γίνεται σήμερα με τον Ασωπό;

Ο βασιλιάς είναι γυμνός και το βλέπουμε όλοι τώρα. Κατορθώσαμε να ξεσκεπάσουμε την υπόθεση πλέον και ο κόσμος έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται όλο και καλύτερα αυτό που συμβαίνει. Ο Ασωπός είναι η μία διάσταση του θέματος, έχουμε τα στερεά απόβλητα, τα αέρια, τη χωροταξία, τους μετανάστες που δουλεύουν ανασφάλιστοι σε δουλειές που ούτε στον ύπνο μας δεν θα κάναμε, με μικρό προσδόκιμο ζωής κ.λπ. Για μας είναι μια καθημερινή πραγματικότητα. Τι περιμένουμε; Σιγά σιγά το ίδιο το πρόβλημα να διαμορφώσει το κίνημα των πολιτών που θα αλλάξει τα πράγματα.

Αυτά τα 10 χρόνια που ασχολείσαι με το θέμα, τι έχει αλλάξει;

Η καμπύλη είναι εκθετική και είμαστε ακόμα στην αρχή, δηλαδή ανεβαίνουμε με πολύ αργούς ρυθμούς, οι οποίοι κάποια στιγμή θα επιταχυνθούν πιστεύω. Είναι πάντως ένα θέμα που εξακολουθεί να μας απασχολεί: γιατί ο κόσμος δεν αντιδρά όπως θα περίμενε κανείς. Έχουμε δει αντίστοιχες περιπτώσεις στην ιστορία και σε άλλα μέρη του κόσμου. Στην Μιναμάτα της Ιαπωνίας για παράδειγμα είδαμε να γράφεται η ιστορία του Ασωπού 100 χρόνια πριν με τον ίδιο τρόπο. Μια βιομηχανία, όλα καλά και άγια, μην ανησυχείτε, οι ψαράδες συνεχίζουν να ψαρεύουν, αρρωσταίνουν όλοι και για πολλά χρόνια οι κάτοικοι της περιοχής τσακώνονταν μεταξύ τους αν πρέπει να φωνάξουν για το πρόβλημα ή να το κουκουλώσουν. (Σημείωση: Η Μιναμάτα αποτέλεσε σημείο συστηματικής απόρριψης απόβλητων της χημικής βιομηχανίας Chisso που λειτουργούσε εκεί από το 1932 ως το 1968. Πάνω από 200.000 άνθρωποι δηλητηριάστηκαν με υδράργυρο από τα μολυσμένα ψάρια του Κόλπου της Μιναμάτα και της θάλασσας Σιρανούι.)

Επειδή φοβόντουσαν ότι θα χάσουν τη δουλειά τους.

Βέβαια, είναι φοβερό. Φτάσανε να έχουν έναν άρρωστο σε κάθε σπίτι και ακόμα συζητούσαν αν θα έπρεπε να φωνάξουν ή όχι. Είναι εφιαλτικό. Η ποιότητα του βιομήχανου που ρυπαίνει ρίχνοντας ενδοφλέβια δηλητήριο στον υδροφόρο ορίζοντα ή καταπιέζοντας τον εργάτη και την εργάτρια στερώντας τους το δικαίωμα στη ζωή ουσιαστικά, η ίδια ποιότητα υπάρχει και στον απλό γονιό που δουλεύει για τα 700 ευρώ και δεν είναι διατεθειμένος να θυσιάσει την ησυχία αυτή που έχει φτιάξει στη ζωή του.

Χρησιμοποιείς τον άμβωνα για να προωθήσεις τις απόψεις αυτές;

Μέχρι στιγμής όχι. Θα ήταν αυτοκτονικό.

Γιατί;

Θα με ξήλωναν, απλά. Τι να πω, πώς να το πω; Ο μόνος τρόπος είναι να μιλήσεις γενικά και αόριστα, χωρίς να θίγεις πρόσωπα και πράγματα - αν μιλάς θεωρητικά μπορείς να μιλάς για χρόνια. Αλλά δεν έχει νόημα, γιατί να το κάνω; Ίσως αν υπήρχε στήριξη από τον κόσμο να μπορούσα να μιλήσω πιο συγκεκριμένα.

Δεν τους κακοφαίνεται όμως η όλη δράση σου; Καταγγέλλεις, μιλάς στην τηλεόραση φορώντας το ράσο…

Έχω βάλει κάποια όρια μέχρι που μπορώ να υπαναχωρήσω. Την προσωπική μου δράση και τι μπορώ να κάνω εκτός άμβωνα, την έχω κρατήσει για τον εαυτό μου.

Σε συμπαθούν γενικά δηλαδή;

Γενικά ναι! Δεν ξέρω όμως τι θα έκαναν αν τους έφερνα τόσο απότομα και τόσο πιεστικά μπροστά στο πρόβλημα. Να βγω δηλαδή την Κυριακή και αντί να λέω ειρήνη ημίν, να λέω κυνηγήστε τους!

Ναι αλλά δεν το νιώθεις ως «χρέος» σου;

Το μόνο χρέος που αναγνωρίζω στον εαυτό μου είναι να είμαι αποτελεσματικός όχι αυτοκτονικός. Αυτό είναι το πρώτο πράγμα που συνειδητοποίησα. Ότι δεν πρέπει να κάνω κάτι που θα ικανοποιήσει τη δική μου ανάγκη για εκτόνωση, την επαγγελματική μου ευσυνειδησία ή ό,τι άλλο. Ειλικρινά δεν βλέπω το λόγο γιατί θα πρέπει να ανατρέψω βίαια τις ισορροπίες. Η ιστορία μας έχει διδάξει ότι η κοινωνία αλλάζει με πολύ αργούς ρυθμούς και αν εσύ θέλεις να την αλλάξεις απότομα είναι σαν προσπαθείς με μια κουτουλιά να γκρεμίσεις έναν βράχο. Και τα δέκα χρόνια είναι απότομα για τον ιστορικό χρόνο.
Γενικά με την ομάδα που συνεργαζόμαστε ανακουφιστήκαμε όταν αποδεχτήκαμε ότι το πρόβλημα θέλει χρόνο και ότι δεν πρόκειται να λυθεί εδώ και τώρα. Στην αρχή νόμιζα ότι έφτανε μια καταγγελία ή μια διαμαρτυρία στο δήμαρχο. Έχουν περάσει 10 χρόνια, έγιναν δικαστήρια, ξεφτιλιστήκαμε στην Ευρώπη, παντού και όμως ο ρυπαίνων εξακολουθεί να μην πληρώνει. Πρέπει νομίζω να διώξουμε την εικόνα των ταινιών του Χόλιγουντ ότι ο καλός πάντα νικάει, βρίσκει τη λύση στην ώρα του κ.λπ. Χάνονται ζωές διαρκώς, υποβαθμίζεται η ποιότητα της ζωής διαρκώς και είναι μια πραγματικότητα την οποία αντιμετωπίζουμε μεθοδικά με τις δυνάμεις που έχουμε κι ευτυχώς πλέον δεν έχουμε την πεποίθηση ότι εμείς θα σώσουμε τον κόσμο! Αυτό νομίζω μας κάνει πιο αποτελεσματικούς. Το να έχεις την αίσθηση του χρόνου αλλά και του τι μπορείς να περιμένεις από τους άλλους και τι μπορούν να δώσουν στην υπόθεση.

Έχουμε συνηθίσει να ζητάμε άμεσα αποτελέσματα.

Έτσι μας έμαθε η τηλεόραση. Τώρα είμαστε ευχαριστημένοι που ο κόσμος έχει αγανακτήσει. Μην ξεχνάς ότι οι συνθήκες εδώ στα Οινόφυτα είναι πολύ δύσκολες. Προχθές γνώρισα μια κοπέλα που έχει έρθει από τη Ρουμανία. Ο άντρας της δουλεύει το πρωί στο εργοστάσιο κι εκείνη το βράδυ. Κι έχουν ένα μωρό. Τι μπορώ να περιμένω από αυτούς τους ανθρώπους; Επειδή εγώ δεν έχω 8ωρο και μπορώ να τρέχω και να κάνω καταγγελίες… Εγώ είμαι μια ιδιαίτερη περίπτωση. Προνομιούχος θα έλεγα.

Τα παιδιά στο σχολείο τι μαθαίνουν;

Στο σχολείο έχει πέσει άκρα του τάφου σιωπή. Φίμωση, λογοκρισία. Φτιάξαμε ένα φυλλάδιο για το περιβάλλον με τον σύλλογο γονέων και δεν μας επέτρεψαν να το μοιράσουμε. Ο διευθυντής θυμήθηκε το γράμμα του νόμου ότι δεν επιτρέπεται η διακίνηση υλικού στα σχολεία. Κάτι που δεν ίσχυσε βέβαια στη διάρκεια της απεργίας των καθηγητών που μοίρασαν άνετα το δικό τους φυλλάδιο στους γονείς.

Εσύ τι θέλεις να αφήσεις πίσω σου στα Οινόφυτα;

Δεν νομίζω ότι θα προλάβω να δω μια καθαρή βιομηχανική περιοχή αλλά θα έχουν μπει τουλάχιστον τα θεμέλια. Θέλω να έχω αφήσει πίσω τη δική μου λαμπάδα αναμμένη και να ανάψουν δυο-τρεις ακόμα…

A.X.

2 σχόλια:

agios thomas είπε...

Όλοι αυτοί που σήμερα διοικούν το Δήμο Οινοφύτων, ήταν κοντά στον Πάπα Γιάννη, γιατί τους βόλευε πολιτκά.
Άμα τα επινίκεια, ξέφυγαν και ξέχασαν το λόγο που άρθρωναν τότε.
Σήμερα φάσκουν και αντιφάσκουν. Μια φορά μας καλούν για βόλτα στο ποτάμι που καθάρισε κατά τα λεγόμενα του Δημάρχου και την άλλη στήνουν ημερίδες με τυμπανοκρουσίες, καλώντας έγκριτους επιστήμονες να μιλήσουν για μελέτες που έχουν ... προταθεί, αλλά δυστυχώς ποτέ δεν έχουν εφαρμοσθεί.
Ο Πάπα Γιάννης στάθηκε και συνεχίζει να στέκεται στο ύψος του. Δηλαδή εξακολουθεί να εκπληρώνει το χρέος του προς τον ύψιστο. Γιατί όταν δέχτηκε το σχήμα, κληρονόμησε αυτόματα και τις ψυχές των ενοριτών του. Και ορκίστηκε να τις διακονεί.
Αυτό κάνει. Γι αυτό θα δώσει λόγο.

Ουσιαστικά είναι ο μόνος που φροντίζει για να καθαρίσουν τα σώματα και οι ψυχές μας.

Οι άλλοι...απλά περιμένουν τους βαρβάρους.

Καλή Χρονιά

alepou είπε...

Δυστυχώς όσο εξακολουθούν οι βιομηχανίες να λειτουργούν ανεξέλεγκτες με μοναδική "φοβέρα" τα χλιαρά πρόστιμα του ΥΠΕΧΩΔΕ, η κατάσταση θα παραμένει βάρβαρη. Τώρα μάλιστα που ανακάλυψαν και την "πράσινη ανάπτυξη"...
Καλή χρονιά παρόλα αυτά.